AI-muziek kopieert stemmen van Jan Smit en Trijntje Oosterhuis zonder toestemming

Nederlandse artiesten zoals Jan Smit, Trijntje Oosterhuis en Herman van Veen zijn duidelijk herkenbaar in muziek die met kunstmatige intelligentie is gegenereerd, zonder dat zij hiervoor toestemming hebben gegeven. Dit blijkt uit een experiment van muziekproducent Matties Grooten, die hiermee wil aantonen dat AI-bedrijven onrechtmatig gebruik maken van artiestenstemmen.

Herkenbare stemmen in AI-experiment

Muziekproducent Matties Grooten heeft met verschillende AI-muziekgeneratoren zoals Udio, Riffusion en Sonauto een nummer samengesteld waarin de stemmen van bekende Nederlandse artiesten duidelijk te herkennen zijn. Hij vroeg de programma's specifiek om muziek te creëren in de stijl en met het stemgeluid van deze Nederlandse zangers.

De resultaten zijn verbluffend én verontrustend: in het samengestelde nummer zijn onder anderen Jan Smit, Trijntje Oosterhuis, Herman van Veen en zelfs de overleden Ramses Shaffy herkenbaar. Het experiment toont volgens Grooten aan dat AI-bedrijven hun systemen trainen met stemmen van Nederlandse artiesten zonder hun toestemming.

Geen toestemming van artiesten

Navraag bij de betrokken artiesten bevestigt dat zij geen toestemming hebben verleend voor het gebruik van hun stemgeluid. De stichting die de rechten beheert van Ramses Shaffy en vertegenwoordigers van Herman van Veen en Youp van 't Hek hebben expliciet aangegeven dat zij nooit toestemming hebben gegeven voor het gebruik van hun stemmen in AI-systemen.

"Het is niet eerlijk dat je stem wordt gebruikt voor een AI-systeem zonder dat daar een vergoeding voor is," stelt Grooten. Hij wil met zijn experiment aantonen dat AI-bedrijven "over de rug van artiesten" opereren door hun stemmen zonder compensatie te gebruiken.

Juridische uitdagingen bij bescherming van stemgeluid

Stichting Brein, die namens de muziekindustrie optreedt tegen onrechtmatig gebruik van artistiek werk, noemt de situatie "heel schadelijk" voor artiesten. Directeur Bastiaan van Ramshorst legt uit: "Deze stemmen zijn heel herkenbaar. Dus kan de indruk ontstaan dat het jouw nummer is, terwijl de kwaliteit van dit voorbeeld erbarmelijk slecht is. Voor zangers is de stem het handelskenmerk."

Opmerkelijk genoeg is een zangstem zelf niet auteursrechtelijk beschermd, in tegenstelling tot de compositie en tekst van een nummer. Dirk Visser, hoogleraar intellectueel eigendomsrecht aan de Universiteit Leiden, verklaart dat artiesten zich in plaats daarvan moeten beroepen op de privacywet, aangezien een stem als persoonsgegeven wordt beschouwd.

Drempel voor juridische stappen

Tot nu toe heeft geen enkele Nederlandse artiest juridische stappen ondernomen tegen AI-bedrijven die hun stem gebruiken. "Je moet wel diepe zakken en veel lef hebben om tegen dit soort techbedrijven te procederen," aldus Visser. Anders dan bij internationale artiesten zoals Drake en The Weeknd, zijn er nog geen commerciële nummers met AI-gegenereerde stemmen van Nederlandse artiesten uitgebracht.

De Amerikaanse bedrijven achter de AI-muziekgeneratoren Udio, Riffusion en Sonauto hebben niet gereageerd op vragen over het gebruik van stemmen van Nederlandse artiesten in hun trainingsdata. Stichting Brein onderzoekt momenteel welke stappen zij kunnen ondernemen om de belangen van Nederlandse artiesten te beschermen in deze nieuwe digitale realiteit.