AI-technologie maakt oplichting toegankelijker: 'Nu kan zelfs een leek frauderen'

Het aantal meldingen van telefonische oplichting is in het eerste kwartaal van 2024 meer dan verdrievoudigd vergeleken met dezelfde periode vorig jaar. Criminelen maken steeds vaker gebruik van kunstmatige intelligentie om overtuigende oplichtingspraktijken op te zetten, waardoor de drempel voor fraudeurs aanzienlijk is verlaagd.

Bijna 10.000 meldingen van telefonische oplichting ontving de Fraudehelpdesk in de eerste drie maanden van dit jaar. Dit blijkt uit cijfers die de organisatie deelde met het Algemeen Dagblad. Het aantal meldingen ligt ruim drie keer hoger dan in dezelfde periode van 2023, wat wijst op een zorgwekkende trend.

De stijging komt niet uit de lucht vallen. Al langere tijd signaleren experts een toename in deze vorm van fraude, waarbij oplichters zich voordoen als medewerkers van banken, overheidsinstellingen of bekende bedrijven om slachtoffers geld afhandig te maken.

Cyberdeskundige Anouk Vos verklaart tegenover de NOS dat de opmars van AI-technologie een belangrijke rol speelt in deze ontwikkeling. "Met moderne AI-tools kunnen criminelen binnen enkele minuten realistische stemmen nabootsen of complete oplichtingsscripts genereren. Wat vroeger specialistische kennis vereiste, is nu voor iedereen toegankelijk."

De technische drempel voor fraudeurs is drastisch verlaagd. "Het klonen van een stem was voorheen een tijdrovend proces dat technische expertise vereiste. Tegenwoordig kan vrijwel iedereen zonder technische achtergrond dit soort oplichtingspraktijken uitvoeren," aldus Vos.

Een veelvoorkomende truc die de Fraudehelpdesk signaleert, is een telefoontje van zogenaamde Amazon-medewerkers over een niet-geplaatste iPhone-bestelling. Slachtoffers worden via een keuzemenu doorverbonden met een 'medewerker' die hen verzoekt een app te installeren om de bestelling te annuleren. In werkelijkheid geeft deze app oplichters toegang tot het apparaat van het slachtoffer.

Andere varianten zijn telefoontjes over zogenaamde sim-swapping, niet-bestaande openstaande betalingen of Engelstalige berichten over vermeende arrestatiebevelen. De gemene deler: ze spelen in op angst en urgentie om slachtoffers tot snelle actie te bewegen.

Wat deze vorm van criminaliteit extra aantrekkelijk maakt voor fraudeurs is de combinatie van lage kosten en hoge potentiële opbrengsten. "De benodigde tools zijn tegenwoordig spotgoedkoop of zelfs gratis beschikbaar," legt Vos uit. "Criminelen hoeven nauwelijks te investeren, terwijl de financiële opbrengsten aanzienlijk kunnen zijn. Bovendien is het risico om gepakt te worden relatief klein."

Niet alle meldingen bij de Fraudehelpdesk leiden tot daadwerkelijke schade. Veel potentiële slachtoffers herkennen de oplichting tijdig en verbreken het gesprek. De Fraudehelpdesk adviseert om bij twijfel altijd zelf contact op te nemen met de organisatie die zogenaamd belt.

"De enige betrouwbare manier om te controleren of een telefoontje legitiem is, is door zelf terug te bellen naar het officiële nummer van de instantie," benadrukt Vos. "Gebruik daarvoor nooit het nummer dat de beller achterlaat, maar zoek zelf het juiste contactnummer op via de officiële website."

Experts verwachten dat deze vorm van fraude verder zal toenemen naarmate AI-technologie toegankelijker wordt. Waakzaamheid en een gezonde dosis scepsis bij onverwachte telefoontjes blijven daarom essentieel.