Onderadvisering treft kwetsbare leerlingen: doorstroomtoets corrigeert schooladviezen

Leerlingen met specifieke achtergrondkenmerken krijgen vaak een te laag schooladvies, blijkt uit recente onderzoeken. De verplichte bijstelling van adviezen na de doorstroomtoets blijkt daarom een cruciale correctie voor kansengelijkheid in het onderwijs.

Onderzoek toont aan dat kinderen uit minder bevoorrechte milieus vaker worden geconfronteerd met een schooladvies dat lager ligt dan hun daadwerkelijke capaciteiten. Deze systematische onderadvisering treft vooral leerlingen met bepaalde sociaaleconomische of culturele achtergronden, ondanks vergelijkbare of zelfs betere prestaties op gestandaardiseerde toetsen.

De doorstroomtoets, die leerlingen in groep 8 afleggen, fungeert steeds vaker als correctiemechanisme. Bij driekwart van de leerlingen waarbij de toetsuitslag hoger uitvalt dan het eerder gegeven schooladvies, volgt een opwaartse bijstelling.

Sinds schooljaar 2023-2024 zijn basisscholen verplicht het schooladvies naar boven bij te stellen wanneer de doorstroomtoets een hoger niveau aangeeft. Alleen in uitzonderlijke gevallen, wanneer dit aantoonbaar niet in het belang van de leerling is, mag hiervan worden afgeweken.

Deze maatregel is ingevoerd om kansengelijkheid te bevorderen en te voorkomen dat leerlingen onterecht in een lager onderwijstype terechtkomen. Experts benadrukken dat de toets een objectiever beeld geeft van de capaciteiten van een leerling dan soms subjectieve leerkrachtbeoordelingen.

Hoewel de verplichte bijstelling positieve effecten heeft op kansengelijkheid, wijzen onderwijsdeskundigen ook op mogelijke risico's. Sommige leerlingen die naar een hoger niveau worden doorverwezen, kunnen later alsnog afstromen, wat negatieve gevolgen kan hebben voor hun zelfvertrouwen en leermotivatie.

De doorstroomtoets dient naast het adviseren over vervolgonderwijs ook als instrument om inzicht te krijgen in de algemene onderwijskwaliteit en leeropbrengsten op landelijk niveau. Deze dubbele functie maakt de toets tot een belangrijk beleidsinstrument in het Nederlandse onderwijssysteem.